TÜİK, 2024 yılı hanehalkı tüketim harcama verilerini yayımladı. Yapılan araştırmalar doğrultusunda hanehalkı tüketim harcamalarının önemli bir kısmının konut, kira, ulaşım, gıda ve alkolsüz içecekler gibi kalemlerde yoğunlaştığı gözlemlendi. Hanehalkı harcamalarında sigorta ve finans alanının en büyük orana sahip olduğu şehir ise İstanbul olarak belirlenirken, en düşük pay alan bölgenin Kuzeydoğu Anadolu olduğu kaydedildi.
Hanehalkı Harcamalarının Bölgeler Üzerindeki Dağılımı
TÜİK tarafından açıklanan verilere göre, Türkiye genelindeki hanehalkı tüketim harcamalarının %24,9’u İstanbul bölgesinde gerçekleşti. İkinci sırayı %15 ile Ege bölgesi alırken, Akdeniz bölgesinin payı %12,1 olarak belirtildi. En düşük hanehalkı tüketim harcaması ise yalnızca %1,5 ile Kuzeydoğu Anadolu bölgesine aitti. Kuzeydoğu’yu takip eden bölgeler Ortadoğu Anadolu %2,3 ve Doğu Karadeniz %3,1 ile sıralandı. Bu durum, bölgeler arasında harcama alışkanlıklarının ve ekonomik durumların farklılık gösterdiğini ortaya koyuyor.
İstanbul'un Harcamalardaki Üstünlüğü
Hanehalkı harcamalarında İstanbul, tüm harcama türlerinde en yüksek paya sahip olmuştur. Eğitim hizmetleri harcamalarının %37,8’lik kısmı ve lokantalar ile konaklama hizmetleri harcamalarının %31,5’i İstanbul’da yapılırken, konut ve kira harcamaları %27,8 oranında yine bu şehirde gerçekleşti. Ayrıca, kişisel bakım gibi mal ve hizmetlerde de %27,1’lik bir harcama payıyla İstanbul öne çıkmaktadır. Ege bölgesinde ise alkollü içecekler ve tütün ürünleri harcamalarının %18,2’si, ev eşyalarıyla ilgili harcamaların %16,1’i sağlık harcamalarının %15,9’u ile lokantalar ve konaklama harcamalarının %15,6’sı kaydedildi.
Bölgesel Harcama Analizleri
Kuzeydoğu Anadolu bölgesinin gıda ve alkolsüz içecekler harcamalarındaki payı %2,1 iken, alkollü içecekler, tütün ve tütün ürünleri harcamalarından aldığı pay %1,9, giyim ve ayakkabıdan ise %1,8 olarak belirlendi. Ortadoğu Anadolu bölgesinin gıda ve alkolsüz içecekler harcamalarındaki payı %3,4, giyim ve ayakkabı harcamalarından aldığı pay %3,3, bilgi ve iletişim harcamalarından aldığı pay %2,6 olarak kaydedilmiştir. Bu veriler, bölgesel ekonomik farklılıkların hanehalkı tüketim alışkanlıkları üzerindeki etkisini göstermektedir.
İstanbul Sigorta ve Finans Harcamalarında İlk Sırada
Sigorta ve finansal hizmetler açısından yapılan değerlendirmelerde, hanehalkı harcama verileri incelendiğinde %22,7 ile en yüksek sigorta ve finans harcamasının İstanbul’da yapıldığı görülmektedir. Ege bölgesi %15,2 ile ikinci sırada yer alırken, Akdeniz bölgesinin sigorta ve finans harcamaları ise %12,1 oranında kaydedilmiştir. Batı Anadolu bölgesinde sigorta ve finans harcamalarının toplam harcamalar içindeki payı %116 olarak belirlenirken, Doğu Marmara bölgesinde ise bu oran %11,3 düzeyindedir. En düşük payı %0,9 ile Kuzeydoğu Anadolu bölgesi alarak dikkat çekmektedir.
Bölgeler arasındaki hanehalkı tüketim harcamalarının dağılımına bakıldığında, önemli bir kısmın konut, kira, ulaştırma ve gıda ile alkolsüz içecekler gibi kalemlere harcandığı gözlemleniyor. Özellikle konut ve kira harcamaları, farklı bölgelerde farklı oranlarda yer alıyor. İstanbul, hanehalkı bütçesinin en büyük kısmını konut ve kira harcamalarına ayıran bölge olarak %27,3 ile ilk sırayı alırken, Kuzeydoğu Anadolu %20,1 oranı ile en düşük payı ayıran bölge olarak dikkat çekiyor. Bu durum, farklı bölgelerdeki yaşam standartlarının ve ekonomik dinamiklerin çeşitliliğini bir kez daha ortaya koyuyor.
KONUT VE KİRA HARCAMALARI
Hanehalkı tüketim harcamalarının büyük bir bölümünü oluşturan konut ve kira, İstanbul'da oldukça yüksek bir orana ulaşmış durumda. Ülkenin en kalabalık şehri olan İstanbul, yaşam maliyetlerinin yüksekliği ile biliniyor ve bu durum, hanehalklarının gelirinin önemli bir kısmını kiralara ve konut giderlerine yönlendirmesine neden oluyor. Öte yandan, bölgeler arasında bu kalemlerdeki farklılıklar, yerel ekonomik koşullar ile konut arz talebinin durumu gibi faktörlerden etkileniyor. Kuzeydoğu Anadolu Bölgesi, daha düşük konut maliyetleri ile dikkat çekerken, bu durum bölgedeki hanehalklarının bütçelerini daha az zorlamaktadır. Tüketim ritmi ve yaşam standartları açısından bu farklılıklar, Türkiye’nin çeşitli coğrafi ve ekonomik dinamiklerinin bir yansıması olarak değerlendirilebilir.
ULAŞTIRMA HARCAMALARI
Ulaştırma harcamaları, hanehalkı bütçesinin önemli bir parçasını oluşturuyor ve bu alan, Türkiye’nin çeşitli bölgelerinde farklı oranlarla karşımıza çıkıyor. Batı Marmara, bu harcamalara en yüksek payı %24,3 ile ayırırken, Güneydoğu Anadolu %14,6 ile en düşük payı ayıran bölge olmaktadır. Ulaşım, motorlu taşıt alımları, akaryakıt giderleri, yolcu taşımacılığı ve araç bakım-onarımı gibi kalemleri kapsadığı için bu alandaki harcamalar, bireylerin yaşam standartlarını doğrudan etkiliyor. Özellikle büyük şehirlerde toplu taşıma sistemleri ve ulaşım altyapısının durumu, ulaştırma harcamalarının belirlenmesinde önemli bir rol oynuyor. Ulaşım için yapılan harcamalar, her haliyle ekonomik faaliyetlerin sürdürülmesi ve günlük yaşamın devamı açısından hayati öneme sahip.
GIDA VE ALKOLSÜZ İÇECEK HARcamaları
Gıda ve alkolsüz içecekler harcamaları, hanehalkı tüketim harcamaları içerisinde büyük bir yer tutuyor. Bu harcamaların en yüksek olduğu bölge, %30,2 ile Ortadoğu Anadolu olarak belirlendi. Bu durum, bu bölgedeki tarım ve gıda üretiminin yüksek olmasıyla ilgili olarak değerlendirilebilir. Öte yandan, İstanbul bu kalem için %15,9 ile en düşük payı ayıran bölge konumunda. Gıda harcamaları, hanehalklarının temel ihtiyaçlarını karşılamaları açısından oldukça kritiktir. Ekonomik koşullar, fiyat dalgalanmaları ve bölgesel tarımsal faaliyetlerin durumu, tüketim kalıplarını etkileyerek harcamaların dizgesel dağılımını belirliyor. Gıda alımı, yalnızca beslenme açısından değil aynı zamanda sosyal ve kültürel dinamikler açısından da önemli bir yer tutmakta.
İSTANBUL’UN TÜKETİM PAYI
Türkiye genelinde hanehalkı tüketim harcamalarının %24,9'unun İstanbul'da gerçekleştiği belirtiliyor. Diğer büyük şehirlerin katılımı ile bu oranlar çeşitlenmektedir. Ankara, %8,3 ile İstanbul'un ardından gelirken, İzmir %6,4, Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu ve Yalova %5,9 ile takip etmekte. En düşük paya sahip olan bölgeler ise %0,6 ile Kastamonu, Çankırı, Sinop ve %0,7 ile Ağrı, Kars, Iğdır ve Ardahan'dır. Bu bölgelerin düşük hanehalkı tüketim harcaması verileri, ekonomik durumları, iş olanaklarının kısıtlılığı ve tüketim alışkanlıklarının farklılıkları ile açıklanabilir. Genel olarak bakıldığında, İstanbul'un hanehalkı bütçesindeki önemli payı, bu şehrin ekonomik canlılığını ve yoğunluğunu gözler önüne seriyor.
Bu veriler, Türkiye'deki tüketim harcamalarının bölgesel farklılıklarını ortaya koyarken; hanehalkı bütçelerinin nasıl şekillendiğine dair de önemli ipuçları veriyor. Farklı bölgelerin ekonomik yapıları ve tüketim alışkanlıkları, ülkenin genel ekonomik durumunu anlamamızda yardımcı oluyor.
